مسئله حج و نفت؛ عوامل تسریع بخش مناسبات تهران-ریاض

به گزارش راهبرد معاصر؛ ایران و عربستان وارد دور جدیدی از مذاکرات برای برقرای ارتباطات دیپلماتیک شده اند، مذاکراتی که نقش مهمی در منطقه و جهان اسلام خواهد داشت. برای بررسی ابعاد مختلف این ارتباطات با جعفر قنادباشی، کارشناس غرب آسیا گفتگو داشته ایم.

*جناب قناد باشی! تحلیلتان از احتمال برقراری روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان چیست؟

روند مذاکرات که از دوره رئیس جمهور قبلی آغاز شده بود نشان دهنده‌ این است که طرفین به سمت برقراری یک رابطه سیاسی پیش میروند. همچنین اظهارات طرفین مذاکره کننده هم حاکی است که این روابط به سمت بازگشایی سفارت خانه‌ها و از سرگیری روابط سیاسی سوق می یابد.

البته موانعی هم در مسیر راه و تحقق این روابط وجود دارد؛ چنانچه از جانب کشورهایی که می خواهند همواره منطقه دچار تنش‌های سیاسی بوده و از این تنش‌ها بهره برداری کنند هم مانع تراشی‌هایی میشود و طبیعتا این دولت ها، کسانی هستند که چه در منطقه ما و چه در خارج از منطقه ما خواستار چنین روابط صلح آمیزی نیستند.

با این حال به رغم وجود موانعی که وجود دارد به نظر می رسد روندی که آغاز شده روند مثبتی به سمت برقراری روابط است به خصوص که دو مسئله مهم در روابط ایران و عربستان وجود دارد که به این امر کمک میکند؛ یکی مسئله حج است که بعد از دوسال تعطیلی، ظاهرا امسال عربستان زائران خارجی از جمله زائران ایرانی را می پذیرد که فقط 40 هزار نفر سهمیه ایران است.

لذا طبیعتا برای اینکه این 40 هزار نفر به حج مشرف شده و مراسم حج را به جا بیاورند به سلسله‌ای از مسائل دیپلماتیک که در سفارت خانه‌ها انجام بگیرد احتیاج است؛ مسئله ویزا و همچنین نظارت بر رفت آمدها، مسئله نظارت بر بیماران و ... که لازم است روابط دو کشور به صورت دیپلماتیک وجود داشته باشد تا این مراسم امکان پذیر شود.

مسئله دیگر نفت است؛ ایران و عربستان از اعضای قدیمی اوپک هستند و اوپک در شرایط حساس کنونی احتیاج به تبادل نظر بین اعضا دارد، لذا اگر چه ما قطع روابط دیپلماتیک داشتیم این امر هیچگاه در اوپک انجام نگرفته ولی از سرگیری آن می تواند تسریع کننده باشد. با این حال دو دیدگاه بدبینانه و خوش بینانه وجود دارد. کسانی که بدبین هستند معتقدند که ساختار سیاسی عربستان یک ساختار دیکتاتوری و ساختار سیاسی ایران یک ساختار دموکراسی و مردم سالارانه است لذا امکان پذیر نیست که روابط نزدیک و بسیار دوستانه‌ای بین کشورهای دیکتاتوری و دموکراتیک برگزار شود و معتقدند که اگر روابطی هم برگزار شود در حد ضرورت خواهد بود.

مسئله بعدی خصومت ورزی های عربستان علیه ما است که می تواند مانع این روابط شود مثلا کمک به برخی گروهک‌های قومیتی تجزیه طلب، کمک به گروهک تروریستی منافقین و کمک به آمریکا در اعمال تحریم علیه ایران، این کمک ها اگر ادامه پیدا کند طبیعتا مانع توافق و رابطه است.

کارهای دیگری از جمله نقض حقوق بشر مثل اعدام ۸۰ نفر از جوانان عربستان به جرم اعتقادات شان در اسفندماه گذشته یکی از مسائلی است که بدبین ها معتقدند مانع روابط میشود اما عده‌ای هم خوش بین هستند و معتقدند ایران استراتژی تنش زدایی را در منطقه دنبال میکند و راهبرد ایران از بین بردن هرگونه تنشی در منطقه است که قدرت های بزرگ از آن استفاده می کنند.

لذا ایران میکوشد برای خاموش کردن آتش تنش ها با یک بزرگ منشی در این مذاکرات شرکت و سعی کند که روابط دو کشوری که در منطقه قرار دارند از حالت تنش زایی به تنش زدایی سیر کند.

* فکر میکنید از سرگیری این روابط چه نقش مثبتی در تحولات یمن، لبنان، سوریه و... خواهد داشت؟

مذاکره با عربستان یک مذاکره دو جانبه است لذا ما هیچ کشوری را نمایندگی نمی کنیم و فقط در مورد مسئله خودمان با عربستان بحث میکنیم. اما روابط ما طبیعتا اثرات بسیاری در منطقه خواهد داشت چنانچه اگر عربستان کوشش کند یکسری سیاست های خصمانه‌ علیه محور مقاومت را کاهش داده، برای تخریب زیرساخت ها از طریق کمک به گروهک های افراطی اقدام نکرده و مداخله در انتخابات کشورهای منطقه را متوقف کند طبیعتا منطقه به سمت آرامش می رود. لذا طبیعی است که روابط ما با عربستان زمانی طبیعی میشود و سیر مثبتی پیدا میکند که چنین سیاست هایی را متوقف کند. نتیجه توقف سیاست های خصمانه عربستان روابط با ایران است و روابط با ایران همزمان با کاهش تنش های منطقه‌ای خواهد بود.

*چه موانعی پیش روی تعمیق این روابط وجود دارد؟

موانع در ابتدا از خود عربستان شروع میشود. اگر قطع روابط عربستان با ایران را بررسی کنیم بر میگردد به 14 اقدام غیر قانونی و غیر دیپلماتیکی که عربستان در منطقه انجام داد و در واقع روابط دو کشور را به سمت تیرگی سوق داد.

البته آنها بهانه قطع روابط را مسئله تظاهرات ایرانی ها جلوی سفارتشان می دانند. اما واقعیت اینطور نیست و اصل علت قطع روابط به دلیل اقدامات آنها بود، همانطور که عنوان شد یکی از موانع همین اقدامات خصمانه آنها، کمک به گروهک های تجزیه طلب به صورت آشکارا و کمک به گروهک تروریستی منافقین می باشد.

مورد دیگر محترم نشمردن حقوق قانونی ما در سفارت خانه هایمان است؛ مثل بمب گذاری جلوی سفارت ایران در لبنان و بمباران کردن یمن و مهمتر همکاری در تحریم ها علیه ایران بوده است. در واقع عربستان اکنون هم آمادگی این را دارد که در نبود ایران خلا نفتی ایران را هم پر و این سیاست همکاری عربستان با آمریکا برای اعمال فشار بر ایران را تداوم بخشد.

موانع دیگری هم وجود دارد مثلا در حج آنها باید رفتار مناسبی با حجاج ایرانی و همه حجاج داشته باشند. یکی دیگر از کارهایی که عربستان کرد این بود که کوشش کرد با انواع اهرم های پولی و مالی و اهدای کمک ها روابط برخی کشورهای اسلامی را با ایران قطع کند از جمله روابط سودان، جیبوتی و ... و مورد دیگر کوشش های تبلیغاتی عربستان علیه ایران است مثل رسانه هایی که در منطقه علیه ما فعالیت میکنند حالا چه فارسی زبان و چه غیر فارسی زبان را حمایت مالی میکند.